Peki kullanma kitapçıkları olmayanlar hava basınç değerlerini nasıl öğrenir? Araç ön şoför kapısının iç kesiminde, yakıt depo kapağının iç kesiminde, bagaj içi gibi yerler de, lastik hava basınçlarının lastik ebatlarına göre kaç Psi olması gerektiği yazılıdır. Lastik hava basıncı değerleri Psi cinsinden yazılmamış olabilir. Özellikle Avrupa’da Psi değil, bar basınç değeri kullanılır. Peki Psi bar farkı nedir?
Psi Bar farkı
Psi ve Bar hava basınç değeri olarak görev gören iki ayrı birimdir. Bu değerlerden Bar değerinin kısaltılmışı olan b harfi ile simgelenir. Bar değeri dünya üzerinde kabul görmüş, Avrupa tarafından kullanılan basınç birimidir. Fakat dünyanın bazı bölgelerinde Bar yerine Psi birimi kullanılır. Peki, aracımız da basınç değeri Bar olarak verilmiş, lastik şişirme noktalarında ki makineler Psi birimi ise ne yapmalıyız? Bu sorunun cevabı çok basit. 1 Bar = 14.5 Psi değere eşittir. Bir örnek vermek gerekirse, aracımızda ki veriler bize 225 45 R17 lastik ölçülerine 2.6 Bar basınç uygulamamız gerektiğini söylüyor. Buradan yola çıkarak, 2.6*14.5 işlemi ile 37.70 sonucuna ulaşırız. 37.70 Psi basınç değeri 38 Psi değere yuvarlanır ve bu da demek oluyor ki, aracımızın lastiğine 38 Psi hava basıncı uygulayacağız.
Türkiye’de Psi değeri kabul görmüştür. Türkiye üzerinde gezip, görebileceğiniz tüm petroller de ki hava makineleri Psi değerleri üzerinden çalışır. Birçok işimizin yarım olduğu gibi, lastik hava basınçlarının kontrolünü yaptığımız petrollerde ki makineler de yarım yamalak çalışır durumda. Sizi yanıltabilir. En güzeli, Psi değerlerini düzenli şekilde bildiren lastik hava basıncı ölçen cihazlarla bir lastikçiye yaptırmak.
Dört lastiğin hava basıncı da aynı mı olmalıdır?
Yılan hikayesine dönmüş bir tartışmadır. Fakat otomobilinizin üzerinde ki verileri kontrol ederek bile, dört lastiğin basıncının da aynı olamayacağı kanaatine varabilirsiniz. Ön ve arka lastiklerin basınç değerleri yük durumuna göre birbirinden farklı olmalıdır. Yük durumu dışında elbette ki farklı faktörler de vardır. Bunlardan biri aracın yük dağılımıdır. Önden çekişli otomobillerin genel olarak yük dağılımı öndedir ve bu da ön lastiklerin basıncının arkalara nazaran daha yüksek olması gerektiğine işarettir. Özellikle BMW, Mercedes gibi arkadan itişli araçlarda hayat bulan, yüzde elli yüzde elli yük dağılımları aracın içerisinde ki yolcu sayısına önem vermemize sebebiyet verir. Arkadan itişli araçlarda genel olarak arka ve ön lastik hava basıncı Psi değerleri birbirine yakındır. Önden çekişli araçlar da yük dağılımı, motor, ön takım, alt takım ve birçoğu ön tarafta olduğu için ön iki lastik hava basıncı arka lastiklere nazaran daha fazla olmalıdır.
Doğru lastik şişirme basıncı nedir ve bu bilgiyi nereden bulabilirim?
Aracınıza yönelik belirlenmiş lastik basıncı araç üreticisi ile lastik imalatçısı arasında belirlenmiştir. Araç/lastik kombinasyonunuza yönelik önerilen lastik basıncı bilgilerini araç el kitabında, yakıt deposu kapağında veya sürücü kapısı iç kısmında bulabilirsiniz.
Lastik basıncı araç performansının birçok önemli özelliğini etkiler, bu özellikler: Sürüş konforu, yönlenme dengesi, viraj alma, frenleme ve genel yol tutuş karakteristiği.
Doğru olmayan lastik basıncıyla sürüş, bu sayılan önemli özelliklerden bir veya birkaçını olumsuz yönde etkileyecektir.
Lastik şişirme basıncı nasıl kontrol edilmelidir?
Aracınızın lastiklerini araç ve lastik üreticisi tarafından belirlenmiş basınç değerine kadar şişirmelisiniz. Bu değer yük ve servis koşullarına bağlı olarak değişir.
Belirtilen basınç değeri daima SOĞUK lastik değeridir ve bu değerin altına düşmesine izin verilmemelidir. Sürüşün ısıyı yükseltmesinden dolayı sıcak lastiklerin içindeki basınç daha yüksek olacaktır. Bu yüzden asla sıcak lastiklerin içindeki basıncı düşürmeyin; çünkü bu lastikler soğuduğunda basınçları da minimum lastik basıncının altına düşebilir.
Lastik basıncı (varsa yedek lastikler dahil olmak üzere) her 14 günde bir kontrol edilip ayarlanmalıdır. İlave yükler yüzünden lastik basınçlarının şartnameye göre artırılması gerekebileceğinden özellikle uzun bir tatile veya seyahate çıkmadan önce lastik basınçlarını kontrol edip ayarlamanız önem taşır.
Aşırı şişirmenin etkisi
Aşırı şişirilmiş lastiklerle sürüşün aşağıdakilere etkisi olumsuzdur:
- Sürüş konforu
- Yön dengesi
- Özellikle hızlı girilen virajlarda, araç yol tutuş karakteristiği
- Düzensiz aşınma
Yetersiz şişirmenin etkisi
Yetersiz şişirilmiş lastiklerle sürüşün aşağıdakilere etkisi olumsuzdur:
- Direksiyon tepkisi
- Yön dengesi
- Güvenli sürüş (viraj dönerken lastikler janttan çıkabilir)
- Ekonomi (daha fazla yakıt tüketimi, daha az mesafe kat etme)
- Lastik dayanıklılığı.
- Düzensiz aşınma
EMNİYET UYARISI: Yetersiz şişirme, lastik yanak iç kısmının hasar görmesine neden olabilir. Bu durum lastiğin bozulmasına hatta parçalanmasına neden olabilir. Gizli lastik hasarları lastik basıncını ayarlayarak düzeltilmez.
Lastik Basıncı İzleme Sistemleri (TPMS)
1 Kasım 2014’ten itibaren Avrupa’da yeni araçların (kategori M1) tümüne Lastik Basıncı İzleme Sistemi (TPMS) kurulmalıdır. Lastik Basıncı İzleme Sistemleri farklı konseptler ve sensörlerden oluşabilir. TPMS sisteminin esas olarak 2 ana tipi mevcuttur:
Doğrudan sistemler – basınç sensörleri supaba entegre edilmiş veya janta ya da lastiğin iç kısmına monte edilmiştir.
Dolaylı sistemler – lastiğe/janta monte edilmiş herhangi bir basınç sensörü yoktur. Basınç farklılıkları, lastik dönüş çevresindeki değişimler gibi “dolaylı” yollardan ölçülür. Araba üreticileri, doğrudan veya dolaylı sistemleri kullanmayı tercih edebilirler.
TPMS sistemlerinin monte edilmesi ve bakımı lastik uzmanlarına bırakılmalıdır.
Lastiklerde Nitrojen Kullanımı
Nitrojen bazen lastik şişirmede havaya bir alternatif olarak sunulmaktadır.
Nitrojen bir inert (yanıcı olmayan) gazdır ve temel olarak oksijensiz kuru havadan başka bir şey değildir.
Havada %78 oranında nitrojen bulunur. Nitrojenin inert özelliklerinden dolayı, bu gaz önemli lastik servis uygulamalarında ve/veya uçak ve madencilik uygulamaları gibi zorlu koşullarda sıkça kullanılır. Nitrojen, motor yarışlarında da sıkça kullanılır.
Normal lastik servis uygulamaları için nitrojenle lastik şişirmenin gereği yoktur. Ancak, nitrojenle şişirme, lastiklere zarar vermez ve sızıntı yüzünden lastik basıncında azalmaları ciddi oranda düşürebilir. Buna rağmen nitrojen, lastik patlaması, lastik/jant arayüz (tel) sızıntıları, supap/jant arayüz sızıntıları, tekerlek sızıntıları vb. gibi nedenlerden dolayı hava kaybını önlemeyecektir.
İster normal hava ister nitrojenle şişirilmiş olsun, “önemli olan lastik basıncının düzenli takibidir.”Yalnızca nitrojen basılmış olması düzenli lastik şişirme basıncı kontrolü yapılmasını engellemez.
Düşük lastik hava basıncı yakıt tüketimine etkisi
Lastik hava basıncı düşerse en belirgin sorun yakıt tüketimi olacaktır. Aracınızın lastik hava basıncını her hafta kontrol etmeniz önerilir. Yeni araçların birçoğun da lastik basıncının düşmesi arıza olarak bildiriliyor. Hatta hangi lastiğin basıncının düştüğünü ve kontrol edilmesi gerektiğini bile bildiriyor. Fakat eski model araçlar da bu sistem mevcut olmayabilir. Her hafta lastiklerin kontrol edilmesi gerekir. Özellikle uzun yola çıkmadan önce lastik basınçları kontrol edilmelidir. Uzun yola çıkmadan önce önerilen lastik Psi değerleri 2 Psi kadar arttırılmalıdır. Yolun sonun da basınç değerleri yeniden kontrol edilmelidir. Lastikler soğukken bu kontrolün yapılması daha doğru olacaktır. Çünkü sıcak lastikler de Psi değerleri doğru sonucu vermeyebilir. Düşük lastik basıncı yakıt tüketiminin düşmanıdır. Yakıt tüketimi artışların da mutlaka ilk kontrol edilmesi gereken yer lastiklerdir.
Lastikleri petrollerin hava makinelerinden daha çok lastikçilerde yaptırmaya özen gösterelim. Birçok petrolün hava makinesi çalışıyor fakat yanlış çalışıyor. Sizi yanıltabiliyor ve yanlış yönlendirebiliyor.
Yakıt tüketimi sizin için de önemli bir faktör ise lastik hava basınçlarını mutlaka hafta da en az bir defa kontrol etmemiz veya ettirmemiz gerekiyor. Aksi takdirde Km.’de 30 kuruş yakıt sarfiyatında bulunan bir araç 50 kuruşa varan artışlar gösterebilir. Lastik hava basıncı zor ve pahalı bir konu değil, yalnızca özen gösterilmesi gereken bir durum. Ayrıca lastik ömrü için mutlaka havanın gereken düzeyler de olması gerekiyor. Aksi takdirde lastiklerinizin eskime süresi günden güne artacaktır.
Düşük lastik hava basıncı sonucu dengesizleşme
Hava basıncının herhangi bir lastikte düşmesi sonucu aracın tüm lastikleri eşit Psi değerlerine sahip olmayacaktır. Aynı olmayan lastik basınçları araç da denge problemine yol açacaktır. Farz edelim ki dört lastikte önlerden birinin basınç değeri 32 diğerinin 36 Psi. Arkalar dan biri 32 diğeri 34 Psi. Aracın lastiklerinin basınç değerleri birbirinden farklı olduğu için araçta dengesiz bir seyir hali söz konusu olacaktır. Yolda seyrederken sekmeler, sağa sola çekmeler, deniz üzerinde bir dalganın altınızdan geçiyor olması gibi hisler oluşacaktır. Bu da sizi kötü bir yolculuğun beklediği konusunda brifingler verir.
Düşük lastik hava basıncı yol tutuşu sorunu
Lastik basınçlarının birbirinden farklı değerlere sahip olması sonucu araç üzerinde özellikle uzun yolda yol tutuşu problemleri meydana gelebilir. Normalde 120 Km hızla dönebileceğiniz bir viraj, apex kuralını ihlal etmemiş olmanıza rağmen savurabilir. Yola tutunamaz. Özellikle lastiklerinizin hava basıncı probleminin yanında bir de, eskimiş veya bitik olması çok kötü sonuçlar doğurur. Üzerinizde, virajı alırken kamyonla dönüyormuş hissi oluşturabilir.
Düşük lastik hava basıncı sonucu lastik patlaması
Lastiğin fazla şişirilmesi gibi lastik basıncının düşmesi de lastiğin patlama riskini yükseltir. Lastik hava basıncı düşük olan lastik yol üzerinde karşılaşabileceği katı cisimlere daha dirençsiz olacaktır. Lastiğin patlaması sonucu aracınızın kontrolünü kaybedebilir, yüksek hızlarda seyrediyorsanız kaza yapma riskiniz çok yüksek olacaktır. Yola çıkmadan önce kontrol edilmesi gereken ilk şey lastikler, ardından balatalar ve devamında su ve yağ benzeri motor bileşenleri olmalıdır.
Kış lastikleri için bu değerler nedir?
Soğuk havada dışarıdayken ortam sıcaklığına göre lastik hava basıncınızı doğru şekilde ayarlayabilmeniz için tavsiyeler:
Hava sıcaklıkları düştüğünde, lastik hava basıncınız da düşmektedir. Örneğin; bir lastik 20ºC’de 2 bar (29 psi) şişirildiyse, lastik hava basıncı 0ºC’de sadece 1,8 bar (26 psi) okunabilmektedir.
Soğuk havalarda dışarıdayken, ortamın sıcaklığına göre, lastiklerinizin hava basıncını ayarlamak istediğinizde, araç üreticinizin tavsiye ettiği hava basıncı değerlerine sadık kalmanızı öneriyoruz.
Araç üreticinizin belirttiği hava basıncı değerlerine;
– Aracınızın kullanım kitapçığında,
– Sürücü koltuğunuzun yanındaki yan kapının üzerindeki etiketlerde,
– Yakıt deposu kapağının iç yüzü üzerinde bulunan etikette bulabilirsiniz.
Soğuk havada içerideyken ortam sıcaklığına göre lastik hava basıncınızı doğru şekilde ayarlayabilmeniz için tavsiyeler:
Hava sıcaklığının lastiklerin hava basıncı üzerinde doğrudan etkisi bulunmaktadır. Lastik hava basınçlarınızı içeride, bir garaj veya atölye ortamında ayarlayacaksanız, araç üreticisinin tavsiye ettiği basınç değerlerine 0,2 bar (3 psi) ilave etmenizi öneriyoruz. Bu, içerideki atmosfer ile dışarıdaki sıcaklığı da dengeleyerek en doğru değeri bulmanızı ve aracınızı güvenle kullanmanızı sağlayacaktır.
Lastik rotasyonu
Lastik hava basıncı kontrolünüzde olduğu gibi, lastik rotasyonunu da ayda bir ve değişimi de aynı aks üzerinde yapmanızı öneriyoruz. Kış lastikleriniz için bu rotasyonun her 10.000 km ile 15.000 km arasında en az bir kere yapılmasını öneriyoruz. Lastik rotasyonu yapmanız lastiklerinizin dengeli şekilde aşınmasını sağlayacak ve kullanım ömrünü arttıracaktır.
Yolculuğunuz için tavsiyemiz: Lastik bakımı
Lastik hava basıncı ve bakımı, sürüş güvenliğinizi etkileyen başlıca faktörler arasında olmakla birlikte, bunların dışındaki ana etkenleri de hatırlamak gerekir. Örneğin; aracınızın ön camında bulunan bir çatlak soğuk havalarda çok büyük bir kırığa dönüşebilir ve güvenliğinize karşı bir tehdit oluşturabilir. Bu nedenle mutlaka aracınızın ve lastiğinizin gerekli kontrollerini yaptırmanızı öneririz.
